Söz ve Anlam Sanatları 2 / İstiare

"Artık demir almak günü gelmişse zamandan

Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan

Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol

Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol"
Yahya Kemal Beyatlı

İstiare, hem mecaz hem de benzetme sanatıdır. Herhangi bir şeyin çeşitli yönlerden benzediği başka bir şeyin adıyla anılması şeklinde yapılır. Yani sözcüğün gerçek anlamının dışında herhangi bir şeye ad olması gerekir ve kendi anlamıyla kullanılması olanaksızdır. İstiarede benzetme amacı da kesinlikle bulunmalıdır.

Yalnızca benzeyenin kullanıldığı istiareler açık, yalnızca benzetilenin kullanıldığı istiarelerse kapalıdır. Benzetmenin temel unsurlarından biriyle çok sayıda benzerlik sıralanarak yapılmışsa bu türde olanları da yaygın istiare olarak adlandırılır. Yahya Kemal Beyatlı'nın Sessiz Gemi şiiri bu türdendir. Şiirde yaşamın sona ermesi, ruhun bu alemi terk edişi anlatılmıştır. Ruh gemiye benzetilirken pek çok benzerlik sıralanmıştır. Gemi söylenirken ruh söylenmemiştir.

Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elemli

Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli

Biçare gönüller! Ne giden son gemidir bu

Hicranlı hayatın ne de son matemidir bu"

                                                                   Y. K. Beyatlı