Düzyazı Türleri 1 / Anı

İnsanları anı yazmaya yönelten nedir, belleğimizde iz bırakan olayları niye yazmak ihtiyacı hissederiz? Acaba üstat kalemlerin dediği gibi, ölümün elinden bir şeyler kurtarmak için midir bilinmez. Ama kesin olan bir şey var ki, önemli ve isim yapmış kişilerin anıları, tarih ve edebiyat alanlarına ışık tutar, kaynaklık yapar. Geçmişte yaşanan önemli olay ve kişilerin bilinmeyen yönlerini aydınlatır, yazıldıkları dönemin koşullarını yansıtır.  Bu nedenle, önemli yazı türlerindendir anılar.

Çoğumuz, yaşadıklarımızın bizimle birlikte yok olup gitmesini pek istemeyiz. Özellikle tanık olunan toplumsal, tarihsel bir olaysa, o olaya tanıklık eden kişi, gördüklerinin bir şekilde anlatılmasını diler. Kalem erbabı kişiler de bu durumları anı yazılarıyla geleceğe bırakır, böylelikle hem topluma hem de tarihe katkıda bulunmuş olur. Yaşadığı dönemle bir çeşit hesaplaşmadır aslında bu yazılar.

Bütün toplumlarda çalkantılı dönemler olmuştur: savaşlar, göçler, devrimler... Bu dönemlere tanıklık eden insanların hafızası, sonraki dönemler için çok önemlidir. Zira toplumların ve insanların hayatını geçmiş şekillendirir geleceği de umut kurar. Bugünü kurgulayan da, geleceği  şekillendiren de geçmiştir, geçmişi şekillendirense anılar...

İşte bütün bu sebeplerle, geçmişten günümüze anılar hep yazılagelmiştir, devlet adamlarından, siyasetçilere, askerlere, bilim insanlarından sanatçılara kadar... Yaşanmış her ne varsa... İlgi çekici, öğretici, ders verici, insanı ve toplumu sorgulamaya yönelten anılar...

Bir edebiyat türü olan anıların ilk örnekleri çok eski çağlarda ortaya çıkmıştır. MÖ. ilk çağ yazarlarıyla başlar bu türün oluşumu, günümüzde hala önemini korumakta ve gelecekte de büyük ihtimalle yazılmaya devam edecek bir düz yazı türü bu. Çünkü gerçek yaşam ve gerçek gözlemler söz konusu. İster edebi nitelik taşısın isterse sadece siyasal, toplumsal nitelikte olsun, anılar önemli birer kaynaktır.

Anı türü ilk çağdan itibaren var demiştik. Ksenophon'un Anabasis'i bu türün ilk örneği kabul edilir. Yunan filozofu Platon ( Eflatun)'un eserlerinin pek çoğu, Romalı Sezar'ın savaşlarla ilgili yazdıkları  yine anı şeklindedir. Bizde bu türün gelişimi 19. yüzyılın sonlarına denk gelir ama yine de ilk yazılı belgelerimiz olarak kabul ettiğimiz Göktürk Yazıtları'nda izlerini görmek mümkündür. 

Hem Dünya edebiyatında hem Türk edebiyatında önemli bir tür olan anılar günümüzde de gelişmiş bir yazı türü olarak varlığını sürdürmektedir.