Dede Korkut Öyküleri

Dede Korkut öyküleri, destandan halk hikayesine geçiş aşamasının ürünleridir. Destansı motifler içerir ama olağanüstü motifler ve abartı destana göre azdır ve destana göre daha kısadır bu öyküler. Bununla birlikte kahramanlar destanlardaki alp tipine benzer. 

Epik karakter taşıyan Dede Korkut öyküleri, edebiyat, dil, tarih ve coğrafya açısından önemli ip uçları verir bize.

Bu öyküler, Oğuzların X. ve XI. yüzyıllardaki göçebe yaşamlarını ve batıya olan ilk akınlarını anlatır. XV. yüzyılda Anadolu'da Akkoyunlular devletinde ilk kez yazıya geçirilmiştir. Öykülerin Türk dilinde ilk yayımı 1916'da Kilisli Rifat tarafından yapılmıştır.

Dede Korkut, Korkut Ata ya da Dedem Korkut diye de bilinen bilgin bir ozandır ancak hakkında kesin bilgiler yoktur. Kim olduğu, gerçekte yaşayıp yaşamadığı bilinmez. Öykülerde karşımıza çıkan ak sakallı, efsaneleşmiş bir bilgedir.  Oğuzlara yol gösterir, akıl verir, çocuklara ve yiğitlere isim verir, gelecekten haber getirir, hata yapanları uyarır. Ayrıca şölenlerde kopuz çalar Dede Korkut, eski çağlara ait öyküler anlatır, hanları över, öykülerin sonunda dua eder.

Dede Korkut kitabı bir ön söz ve on iki hikayeden oluşur. her öyküde farklı bir olay ve farklı kahramanlar vardır ama hepsinin ortak motifi Dede Korkut'un varlığıdır. Öykülerde sağlam bir aile yapısı, büyüklere saygı, kadına değer verme dikkat çeken ortak motiflerdir.

Nazım ve nesir bir aradadır. Öykü anlatıcısının bölümleri nesirle, kahramanın ağzından söylenen bölümler nazımladır. Anlatım oldukça akıcıdır. Bir o kadar da sıcak ve samimidir. Ses taklitleriyle ifadeler ilgi çekici hale getirilmiştir.

Halk dili ve öz Türkçe sözcükler yanında, zaman zaman Arapça Farsça sözcükler de görülür. Dizelerde aliterasyon, cümlelerde seci vardır. Klişeleşmiş sözler sık kullanılır. Bazı cümlelerin kuruluş biçimleri bugünkü şekillerinden farklıdır. Ayrıca günümüz Türkçesinde olmayan kelimeler karşımıza çıkar, bazılarının anlamları bugünkünden farklıdır. Günümüzde kullanılan bazı eklerin de o dönemde kullanılmadığı sözcükler görülür.

İslamiyetin etkileri karşımıza çıkar, kahramanlar müslümandır ama eski Türk gelenekleri de korunmaktadır. Göçebe kültürünün izleri ön plandadır öykülerde. İslamiyetin yanı sıra önceki inanç ve geleneklerin de izleri vardır.

Dede Korkut Öyküleri sözlü geleneğe bağlı olup sonradan yazıya geçirildiğinden bazı bölümleri ağızdan ağıza aktarıla aktarıla değişikliğe uğramıştır.