CİRAZ: Handan / Halide Edip Adıvar

Handan

Mektuplardan oluşan bir psikolojik roman Handan. Her açıdan olgun, iyi yetişmiş, kültürlü bir kadının, aradığı aşkı evlilikte bulamayışını ve içine düştüğü bunalımları anlatır. Olaydan çok, kişilerin karakter analizleri, iç çatışmaları öne çıkar eserde.

Romanda Cemal Bey, kızları, karısının yeğeni Neriman ve üvey kızı Handan’la karşılaşıyoruz. Ana karakter Handan’ın etrafında kadın ruhunu ve yazıldığı dönemin aile yaşamını ele alıyor yazar.

Kuzguncuk tepesindeki büyük bir evde yaşayan bu ailenin kadınları alafranga eğitim almıştır, tabi ki, Handan da iyi yetiştirilmiş modern bir kadındır. Okuyan, düşünen ama mutlu olmayı beceremeyen bir Osmanlı kadını... Handan’ın çocukluğu, yetişme şekli, evliliği ve bunalımları, kısacası bütün yaşamı roman boyunca mektuplarla anlatılır.

Handan Hüsnü Paşa’yla evlenir, Avrupa’da yaşamaya başlar. Neriman’sa Refik Cemal’le evlidir. Abdülhamit’e karşı olan Refik Cemal, Avrupa’ya sürülür. Nazım karakteri de, Abdülhamit’e karşı ve Handan’a sevdalı bir genç olarak karşımıza çıkar. Handan Hüsnü Paşa’yla evlenmiştir ama aradığı aşkı onda bulamamış, mutsuz olmuştur. Nazım, Avrupa’ya kaçarken yakalanıp Fizan’a sürülmek üzereyken hapishanede kendini boğar. Cebinden Handan’a yazılmış mektuplar çıkar. Handan artık vicdan azabıyla yaşamaya mahkum olmuştur. Kocası ise çapkınlıklar peşindedir. Handan’ı bu durumda yalnız bırakmayan Refik Cemal’dir, Handan’a duyduğu dostluk zamanla aşka dönüşür. Roman boyunca her şey, mektuplar kanalıyla anlatılır.

Halide Edip, bu romanında da yabancı kelimelere yer veriyor, diğer romanlarında olduğu gibi. Aynı eylem kipiyle kurulmuş uzun cümleler akıcılığı bozuyor ve anlatıma güç katsın diye kullandığı tekrarlar da zaman zaman rahatsız edici olabiliyor.

Türkçülük akımını benimseyen Halide Edip Adıvar, milli edebiyat döneminin tanınmış yazarlarından olmanın yanı sıra, milli mücadelenin de içinde yer almıştır. Eserlerine karakter bulmakta hiç zorlanmayan yazar, genellikle kadın ruhunu anlattığı romanlarında bu karakterleri üstün niteliklerle anlatır. Gözlem gücü kuvvetlidir, basarılı tasvir ve tahlilller yapar. Ama dil ve üslubu oldukça özensizdir.

Abdülhamit döneminin Handanı'nı modern dünyanın Handan'ıyla karşılaştıran yazarsa Ayşe Kulin olmuştur. Aynı adlı eseriyle yalnız ve güçlü kadını işler romanında.