Mavi Gözlü Dev / Nazım Hikmet

'Nazım'ca…

“Yaşamak şakaya gelmez, büyük bir ciddiyetle yaşayacaksın bir sincap gibi meselâ, yani, yaşamanın dışında ve ötesinde hiçbir şey beklemeden, yani, bütün işin gücün yaşamak olacak.

   Nazımca yaşamak…

     Sağlığında şiirleri memleketinde yayımlanamadı Nazım Hikmet'in; ama ünü bütün dünyaya yayıldı. Bazı ülkelerde “ Nerelisiniz?” sorusuna “Türkiye…” diye cevap verildiğinde ya “ Ha, Atatürk’ün memleketi” ya da  “Hani şu Nazım’ın memleketi” denirdi. O Mavi Gözlü Dev’i dünya tanıyordu da, memleketinin şiir severleri, yani bizler çok geç okuyabildik ne yazık ki!..

        İlk okumaya başladığımda, en çok Tahir'le Zühre Meselesi'ni sevmiştim, yıllar içinde hepsinin tadına vardım ama bu şiir hiç eskimedi benim için. 

Tahir olmak da ayıp değil Zühre olmak da 

hattâ sevda yüzünden ölmek de ayıp değil, 

bütün iş Tahirle Zühre olabilmekte 

yani yürekte.

       Bir de Piraye’yle mektuplaşmalarından çıkan bir şiir var ki, üstüne söz söylemek imkansız doğrusu. Çünkü şiir kadar hikayesi de yürek yakıcı bu dizelerin. İşte o şiir ve hikayesi:

      Nazım Hikmet, sürgünlerle, hapisle geçen hayatının bir döneminde  zaman zaman ölümü düşünmekten kendisini alamaz. Eşi Piraye’ ye ‘Yine Ölüme Dair’ şiirini gönderir. Hiçbir şeyden yılmayan Nazım’ın ölümü düşünmesi onu çok sarsar. O da eşine yazdığı mektupta “Ben senden önce ölmek isterim.” diye başlayan sözleri yazar. Nazım mektuptan çok etkilenir ve onu dizelere dökerek ölümsüzleştirir. Altına da eşiyle kendisinin imzasını atar:

"Ben

senden önce ölmek isterim.

Gidenin arkasından gelen

gideni bulacak mı zannediyorsun?

Ben zannetmiyorum bunu.

İyisi mi, beni yaktırırsın,

odanda ocağın üstüne korsun

                    içinde bir kavanozun.

Kavanoz camdan olsun,

şeffaf, beyaz camdan olsun

                    ki içinde beni görebilesin..."

...

          Büyük bir şairin sevdalısı olmuş, adına nice şiirler yazılmış, çokça sevilmiş; ama bir o kadar da aşk acısı çekmiş bir kadından Nazım’a yazılan sözlerin Nazımca şiirleştirilmiş hali… Ölüm üzerine düşünüp yazarken bile ümidini yitirmeyen Nazım’ın dizeleri…

           “İçimden bir şey, belki diyor.”...

         Mavi Gözlü Dev şair Nazım’ın ‘benim asıl eserim’ dediğiyse, uzun bir araştırma ve çalışmanın ürünü olan “Memleketimden İnsan Manzaraları”dır. Yaklaşık altı yıl emek vermiştir bu eserine. Şiir olduğu kadar bir hikayedir de ‘Memleketimden İnsan Manzaraları’. 25 bin dizelik ve beş ciltlik dev bir eser…

Merdivenleri mahkumlar çıkıyordu.

Şakalaşıp

        gülüşerek.

Üç erkek

bir kadın

ve dört jandarma.

Erkekler kelepçeli

kadın kelepçesiz

jandarmalar süngülü.

Merdivenler üstünde bir kayısı gülü

                                Bir cıgara paketi

                                       Bir gazete kadı.

Mahkumlar durakladı.

Jandarma Hasan

            Tokalaştı Ahmet Onbaşıyla.

Jandarma Haydar

            Aldı yerden boş paketi

                        Soktu cebine.

Ve mahkum kadın

            boynuna atılan Atıfet’i

                               öptü iki yanağından."

...

       Bir yandan da Milli Kurtuluş Destanı üzerinde çalışır Nazım Hikmet, Kuvayı Milliye Destanı’na… Bursa hapishanesinde 1941’de yazmaya başladığı bu eserini de 1950’de tamamlamıştır.

“Ateşi ve ihaneti gördük” diyordu şair, bu dev eserde.

920'nin 16 Martı

uykuda kesti kâfir üçümüzü,

kurşuna dizdi kâfir ikimizi.

İngiliz'in hepsi değil domuzu

Sabaha karşı aldı canımızı.

...

920'nin 16 Martı

uykuda kesti kâfir üçümüzü.

Soktu Osman'ın karnına kasaturayı,

bastı göğsüne kâfirin dizi.

Dört çocuk babasıydı Abdullah çavuş.

Doymadı dünyasına Abdülkadir.

Üçümüzü uykuda kesti kâfir,

kurşuna dizdi ikimizi.

...

Üçümüzü uykuda kesti kâfir,

kurşuna dizdi ikimizi.

Şimdi üçümüz :

Abdullah ve Osman ve Abdülkadir,

taşları yan yana yatar Eyüp'te.

Arama, bulamazsın ikimizin kabrini,

belki maşrıkta, belki mağripte,

biz de bilemeyiz yerini.

…

“İnönü meydanı, yavrum,

rüzgâr,

soğuklar insanı arı gibi haşlıyor.

Zemheriler bitti diyelim,

              hamsin ya başladı, ya başlıyor.

Muharebe beş gün beş gece sürdü.

Kan gövdeyi götürdü.

Ve nihayetinde

düşmanlar karın üstünde

                    top arabaları, sandıklar dolusu konyak,

                                         altı kamyon bıraktılar.

Sonra, kaçarlarken, yavrum,

                               köyleri, köprüleri yaktılar...”

…

“Ve kadınlar

birbirlerinden gizliyerek

bakıyorlardı ayın altında

geçmiş kafilelerden kalan öküz ve tekerlek ölülerine.

Ve kadınlar,

bizim kadınlarımız :

korkunç ve mübarek elleri,

              ince, küçük çeneleri, kocaman gözleriyle

                                        anamız, avradımız, yârimiz

ve sanki hiç yaşamamış gibi ölen

ve soframızdaki yeri

                 öküzümüzden sonra gelen"

…

“Dağlarda tek

                    tek

                         ateşler yanıyordu.

Ve yıldızlar öyle ışıltılı, öyle ferahtılar ki

şayak kalpaklı adam

nasıl ve ne zaman geleceğini bilmeden

        güzel, rahat günlere inanıyordu

ve gülen bıyıklarıyla duruyordu ki mavzerinin yanında,

birdenbire beş adım sağında onu gördü.

Paşalar onun arkasındaydılar.

O, saatı sordu.

Paşalar : «Üç,» dediler.

Sarışın bir kurda benziyordu.

Ve mavi gözleri çakmak çakmaktı.

Yürüdü uçurumun başına kadar,

eğildi, durdu.

Bıraksalar

ince, uzun bacakları üstünde yaylanarak

ve karanlıkta akan bir yıldız gibi kayarak

Kocatepe'den Afyon Ovası'na atlıyacaktı.”

…

" Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür

  ve bir orman gibi kardeşçesine,

          bu hasret bizim…”

...

Bu Nazım bizim...