Pir Sultan Abdal

16. yüzyılda saz şairleri oldukça etkili ürünler bırakmışlardır, bunların pek çoğu da günümüze kadar ulaşabilmiştir. Ellerindeki telli sazlarla diyar diyar dolaşan, şiirler söyleyen bu ozanlar, halkın zengin kültürünü yansıtan aracılardır.  İşte bunların içinde, bu yüzyılda en çok etkili olan ozan Pir Sultan Abdal'dır. Hayatı halk menkıbeleriyle süslenmiş, coşkun şiirleriyle hafızalara kazınmış bir halk ozanı olan Pir Sultan Abdal'ın doğum ve ölüm tarihi kesin değildir. Ancak hakkındaki menkıbelerden ve şiirlerindeki ifadelerden yola çıkarak Sivaslı olduğu düşünülmektedir. 

"Uzundu usuldu dedemin boyu

Yıldız'dır yaylası Banaz'dır köyü

Yaz bahar ayında bulanır suyu

Çağlar ağlar ağlar Pir Sultan deyu

Pir Sultan Abdal, Alevi-Türk halk ozanıdır ve şiirlerinin çoğunu nefes adı verilen alevi ilahileri şeklinde söylemiştir. Sosyal içerikli şiirleri de vardır ve bunlar oldukça etkilidir. Şiirlerinde zengin halk deyişlerine sıkça yer veren Pir Sultan, Sivas ve çevresiyle ilgili yerleri, o döneme ait olayları, tarihi gelişmeleri, toplumsal sorunları da şiirlerinde işlemiştir. Üslubunda kendisinden önceki halk şiirinin, hatta halk hikayeciliğinin inceliklerini, motiflerini, söyleyiş özelliklerini görmek mümkündür.

Öt benim sarı tamburam

Senin aslın ağaçtandır

Ağaç dersem gönüllenme

Kırmızı gül ağaçtandır

Halk ozanları sazlarını dost bilir, şiirlerinde onlara olan duygularını ve bağlılıklarını dile getirirlerdi. Pir Sultan da, sazıyla özdeşleşmiş bir ozandır. Bazı halk ozanları Divan şiirinin etkisindeyken o, bundan hiç etkilenmemiştir. Alevi geleneğine bağlı ozan, deyişlerinde yetiştiği kültürün izlerini yansıtır. Ayrıca eski Türk halk kültüründen de kopuk değildir.

Asıl adının Haydar olduğu bilinen ozan, duru ve yalın diliyle, geniş halk kitlelerine ulaşan hayat görüşüyle zihinlere kazınmış, ölümsüzleşmiştir. Ancak bedensel ölümü, otoritenin elinden olmuştur. 

Pir Sultan kızıydım ben de Banaz'da

Ağlamam durmuyor baharda yazda

Babamı astılar kanlı Sivas'ta

Darlar ağlar ağlar Pir Sultan deyu

Asılarak idam edilen Pir Sultan Abdal, günümüzde bile hala büyük bir ozan olarak Türk Halk edebiyatındaki varlığını korumaktadır. 

Abdal Pir Sultan'ım, doldum eksildim

Yemeden içmeden sudan kesildim

Zülfün kemendine kondum asıldım

Dost senin derdinden ben yana yana