Düzyazı Türleri 4 / Biyografi

Yaşamları ve eserleriyle dönemlerini etkilemiş kişilerin yaşam öyküsüdür biyografiler.  Biyografilerde ele alınan kişiyle ilgili anlatılanlar, gerçeğe uygun ve tarafsız olmalıdır, olay ve tarihlerde değişiklik yapılmamalıdır.

Biyografide amaç, önemli kişilerin tanıtılması ve merak edilen yönleri hakkında bilgi verilmesidir. Bir anlamda bu kişileri geleceğe aktarmaktır. Yaşamları merak edilen sanatçıların, bilim insanlarının, politikacıların bilinmeyen yönlerini çevrelerindeki diğer önemli insanlarla birlikte ele alır. Biyografi hazırlanırken, mektuplardan, günlüklerden, anılardan da yararlanılır.

Biyografiler belge niteliği taşıdığından nesneldir, açıklayıcı anlatım tekniği esastır, ancak olay ve olgular anlatılırken de öyküleyici, betimleyici, öznel anlatımdan da yararlandığı için edebi nitelik de taşır. Okurda iz bırakacak, etkileyici, canlı, akıcı bir anlatıma sahip olan biyografiler, kurgularla süslenip eser haline getirildiğinde ise, biyografik roman olur.

Biyografi, kişilerin yaşam öyküsünü kuru kuruya anlatan yazılar değildir. Yazıya düş gücünü katmadan bir karakter oluşturma işidir. Yazar, ele aldığı kişinin yaşamını olduğu gibi ama edebi değer taşıyacak biçimde anlatır. Anlatılmaya değer yaşam serüvenlerini bulup çıkarmak ve kalıcı anlatıma dönüştürmek de tabi ki kalem erbabının işidir. Bunu da, biyografisini yazdığı kişinin yaşadığı olay, olgu ve sosyal konumunu onun davranışlarını belirleyecek bir akış içinde verir.

Bu sergileyici bir yazı türüdür, bazı biyografilerde ise, yazar kahramanın daha çok iç dünyasına iner. Yine de esas olan gerçekliktir, olay, kişi ve tarihler değiştirilmeden verilir.

Modern biyografinin kökleri, Yunan ve Roma dünyasının ünlüleri üzerinde ahlaki bir bakışla yazılan belgelere dayanır ancak bunlarda bol bol dedikodu da vardır. Bugünkü biyografi anlayışından uzaktırlar. Kralların ve liderlerin yaşamı, tarihsel dönemlere ışık tutmaları bakımından eski çağlardan beri ilgi çekmişse de, 16. yüzyıl öncesinde gerçek bir yazınsal tür olan biyografilere pek rastlanmaz.  Sonradan gelişen bir türdür biyografi. Türk edebiyatında ise bu tür, bugünkü gerçekçi kalıplarıyla ancak Tanzimat döneminden itibaren görülmeye başlar.